Ferhat Bozçelik’ten Sanat Ekonomisine İlişkin Güncel Değerlendirme

DMW Avrupa Diplomatlar Birliği Başkanı Ferhat Bozçelik sanat ekonomisini güncel gelişmeler eşliğinde global açıdan yorumladı. 2023 yılına dair beklentilerini paylaştı.

DMW Avrupa Diplomatlar Birliği olarak bugüne kadar ortaya koyduğumuz diplomasi ve ekonomi projelerinin yanında, ülkelerin kültür ve sanat alanında gelişmesi ve desteklenmesi anlamında da çalışmalar yürütmekteyiz. Kültürlerin bir izdüşümü olan sanatın hayatımıza çeşit kattığı ve dünyamıza yeni anlamlar yüklediği fikrinden yola çıkarak her daim sanat hamiliği misyonumuzu sürdürmekteyiz. Ayrıca, Kadim Türk Medeniyetinin yurtdışında tanıtılması ve ana sanat akımı olarak hak ettiği yeri alması için proje gruplarımız aracılığıyla özel çalışmalar yürütmekteyiz. Ve bahse konu olan proje gruplarının desteklenmesi ve uluslararası arenada yer edinebilmeleri için Avrupa Birliği tarafından sunulan hibe ve fonlardan maksimum ölçüde yararlanmaları konusunda gayretli bir çaba göstermekteyiz. Bunların bir sonucu olarak, kültürün ürünü ve bir ifade aracı olarak yorumlayabileceğimiz sanata desteğimiz artarak devam edecektir.

Sanat, ürettiği özel ürünlerle duyguları etkileyen, gerçekliği farklı yollarla anlatan ve gösteren bir yöntemler bütünüdür. Bilimden aldığı destekle sanat; insanlık tarafından çevremizdeki dünyayı doğru bir şekilde algılamak ve anlamak için de kullanılabilir. Sanatın en önemli işlevi, insanın maneviyatını estetik hislerle güzelleştirmektir. Ayrıca, insanın duyumlar yoluyla yeni düşünceler ve algılar ortaya koymasını teşvik eden bir özelliği ve dolaylı toplumsal biçimlendirici rolü de bulunmaktadır.

Dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs zamanındaki izolasyon tedbirleriyle üretimde yavaşlama meydana gelmiş ve ithalat/ihracat büyük oranda düşmüştür. Koronavirüsün ekonomiye yıkıcı etkileri Merkez Bankaları’nın uyguladığı genişletici para politikalarıyla hafifletilmek istenmiştir. Ekonomiyi canlandırmak amacıyla piyasaya sürülen büyük miktarda parayla mal ve hizmetlere talep artmış, üretim stokunda yaşanan arz eksikliği fiyat artışlarını beraberinde getirmiştir. Pandemi sonrasında Ukrayna-Rusya Savaşı ile emtia fiyatlarındaki artış, enflasyonu dünya ekonomisinin sorunlar listesinin başına taşımıştır. Hatta bu yılki Davos Zirvesi’nin oturumlarında en önemli gündem maddesi olarak enflasyon konuşulmuştur.

Dünyanın her devrinde olduğu gibi günümüzde de genel olarak sanat koleksiyoncuları yüksek gelir gruplu zümrelerden oluşmaktadır. Enflasyonist ortamlarda bu zümrelerin gelirleri artmakta ve bu kesim fiyat artışlarının olumsuz etkilerinden korunmak için sanat ürünlerine yönelmektedir.

Yakın zamanda dünyanın neredeyse tamamını etkisi altına alan pandemi dolayısıyla özgürlükler kısıtlanmıştır. Kapanmalar dolayısıyla bir takım sanatsal etkinlikler de online mecralarda gerçekleştirilmiştir. Pandemi sonrası Türkiye’de ve dünyada sanat fuarları ve sergilerinin kaldığı yerden devam etmesiyle, sanatseverler eserleri eski günlerdeki gibi yakından inceleme fırsatı bularak duygusal bütünlükler kurmuşlardır.

2022 yılı, intikam alışverişi (revenge shopping), fiziksel ortamlarda gerçekleştirilen sanatsal etkinlikler ve optimist bakış açısının hayatın içinde yeniden yer bulması gibi etmenlerle dünya genelinde sanatsal ürün satışlarında rekorların kırıldığı bir seneydi. Geçtiğimiz yıl Microsoft’un kurucularından Paul Allen’ın seçkin eserlerden oluşan sanat koleksiyonunun 1,5 milyar dolarlık rekor bir fiyatla satışının gerçekleşmesi piyasanın canlılığını ortaya koymak için güzel bir örnektir.

Burada unutulmaması gereken husus, sanat eserlerindeki arz ve talebin, dünyanın genel ekonomik durumu ve makro finansal şoklara karşı çok duyarlı olmasıdır. Sanat eserlerinin toplam satışları iş döngüsünün yükseliş dönemlerinde artmakta, düşüş dönemlerinde azalmaktadır. Dünyayı derinden etkileyen 2009 küresel ekonomik krizinin yıkıcı etkisi sanat piyasasında ağır bir şekilde hissedilmişti. Massachusetts Teknoloji Enstitüsünün (MIT) akademisyenlerinden Andres Solimano’nun verdiği bilgiler çerçevesinde 2008 yılında dünya sanat piyasası toplam satışları 62 milyar dolardan, 2009 yılında keskin bir düşüş olarak yorumlayacağımız 39 milyar dolar seviyesine düşmüştür. Ve ekonominin sanatı etkileme gücü her daim işlerliğini korumaktadır.

Genel ekonomik durum ve sanat piyasası arasındaki ilişkiden hareketle, ekonomik büyümenin dünyada yavaşlaması, sanat eserleri piyasasının satış hacmini düşürme tehdidi taşımaktadır. Sanat piyasasının yaklaşık yarısını oluşturan (% 44) ABD’de son dönemde yaşanan faiz artırımlarının bir yansıması olarak dolar diğer para birimlerine karşı değer kazanmıştır. Bunun sonucunda diğer ülkelerde bulunan sanat koleksiyonlarının Amerikalılar için dolaylı olarak ucuzlayacak olması, talebin artacağı yönünde bir öngörüyü doğurmaktadır. Yine 2023 yılı içerisinde Picasso’nun 50’nci ölüm yıl dönümü vesilesiyle ABD ve Avrupa’da onun anısına düzenlenecek sanat etkinliklerinin de piyasaya olumlu etkisi olacağı düşünülmektedir. İşte bu parametreler sanat ürünlerindeki satış hacmi düşüşlerini belli bir oranda absorbe edecektir.