Kıbrıs Kahramanları Prag’daki Mezarları Başında Anıldı

20 Temmuz KKTC Barış ve Özgürlük Bayramı vesilesiyle Prag’daki mezarları ziyaret edildi. Türkiye Cumhuriyeti Prag Büyükelçisi Egemen Bağış, 5 Kıbrıs’lı Türk askerinin enteresan hikayesini anlattığı video mesajını 25.07.2022 tarihinde “Egemen Bağış YouTube kanalında” da paylaştı.

Bu haftaki videomuzda 20 Temmuz KKTC Barış ve Özgürlük Bayramı vesilesiyle Prag’da mezarlarını ziyaret ettiğimiz 5 Kıbrıs’lı Türk askerinin enteresan hikayesini anlattık.

Bu hafta sizlere yeni öğrendiğimiz ve çok ilginç bulduğumuz bir konudan bahsedeceğim. Araştırmacı gazeteci Özgür Öztürk kardeşimizin geçtiğimiz haftalardaki videolarımızda bahsettiğimiz Birinci Dünya Savaşı Galiçya cephesinde hastalanarak veya yaralanarak tedavi için şimdiki Çekya topraklarındaki hastanelerine gelen Türk askerleri ile Balkan Savaşında Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna sığınan Türk askerleri ile ilgili yaptığı araştırmaları artık hepiniz biliyorsunuz.      

Özgür kardeşimiz araştırmalarında hem Çekya, Avusturya, Macaristan, Almanya ve Polonya arşivlerini hem de Osmanlı arşivlerini tarıyor. Kendisi aynı zamanda Çekya’daki birçok mezarlıkla da temas halinde.

İşte tüm bu araştırmalar sırasında Özgür kardeşimizin gözüne ilginç bir detay takılıyor. Prag’ın merkezinde, neredeyse her zaman önünden geçtiğimiz Prag 3’deki Olsanska Mezarlığı’nda bulunan askeri bölümde, İngiliz Milletler Topluluğu’na ait mezarlıkta 5 Kıbrıs Türk’ü kardeşimiz de yatmakta. Biz de bu hafta 20 Temmuz Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Barış ve Özgürlük Bayramı vesilesiyle Prag’daki bu mezarları ziyaret ettik.   

İkinci Dünya Savaşına da Nazi Almanya’sına karşı savaşan İngiliz kuvvetlerine ait 268 asker ile 9 Polonyalı askerin yattığı bu mezarlıkta yatan askerlerin bazıları İngiliz hava kuvvetlerinin yaptığı hava saldırılarında düşen uçakların pilotları, askerlerin büyük çoğunluğunu ise, Çekoslovakya’nın sınır köylerinde Nazi ordusuna karşı savaşırken esir düşen askerler oluşturuyor. 

Esir düşen askerler şimdiki Almanya, Çekya ve Polonya’daki esir kamplarında, önce uluslararası esir anlaşmaları çerçevesinde tarım işlerinde, şeker rafinerilerinde, içki fabrikalarında mevsimlik işlerde, toprak ıslahı, demiryolu tamiri ve yol yapımı çalışmalarında çalıştırılırlar.

Savaşın ilerleyen yıllarında ise daha zor işlere kaydırılırlar. Askerler zor şartlar altında madenlerde çalışırlar. Bu kamplarda esir başına haftalık 2250 gr. ekmek, 250 gr. et, 200 gr. Yağ ve 175 gr. Şeker dağıtılıyormuş. Kamplar çok kalabalıkmış. Su sorunu varmış.

İşte bu zor şartlar altında esir kamplarında bulunan İngiliz milletler birliği ordusuna ait askerlerden hayatını kaybedenler olmuş.

Bu askerler ve hava saldırılarında hayatını kaybeden askerler Çekya’nın dört bir yanındaki küçük 73 mezarlığa gömülürler. Bu mezarlar daha sonra bulundukları yerlerden Prag3’deki Olsanska mezarlığına taşınırlar.

Mezarlıkta toplamda 9’u Polonyalı olmak üzere 277 asker yatıyor. İngiliz Milletler Cemiyetine ordusuna bağlı 268 askerden 193’ü İngiliz, 9’u Kanadalı, 2’si Avusturalyalı, 1’i Kızılderili, 14’ü Yeni Zellandalı, 19’u Güney Afrikalı, 13’ünün kimliği belirsiz ve 17’si ise Kıbrıs alayından. Kıbrıs alayından vefat eden 17 askerden 5’i ise Türk.

Bu bile tarih boyunca adada Türk varlığının ve mesuliyet üstlenme konusunda Rumlar’dan hiç de geri kalmadıklarının ispatı. 

Özgür kardeşimiz bu askerlerle ilgili bazı detaylara da ulaştı.

İlk mezarda yatan Türk askerinin adı Ali Vehbi Hasan olarak gözüküyor fakat Özgür kardeşimiz bu askerin Ali oğlu Hasan olduğunu iddia ediyor. Kıdemli Onbaşı rütbesine sahip asker, 9 Ekim 1943 tarihinde 35 yaşında iken hayatını kaybetmiş.

Baba adı Vehbi oğlu Ali, anne adı ise Mehmet kızı Hatice. Türk askeri evliymiş, eşinin adı ise Molla Emin kızı Ziynet.

Bir diğer asker ise Osman oğlu Salih. Er olan asker 40 yaşında iken 9 Mayıs 1943 tarihinde hayatını kaybetmiş. Şu an Kıbrıs Rum Kesimi’nde bulunan Anadiou yani Görmeli köyünden. Eşi ise Hüseyin kızı Dudu.

Diğer askerler ise 5 Eylül 1942 tarihinde hayatını kaybeden er Faik oğlu Hüseyin, 25 Ağustos 1941’de hayatını kaybeden er Ali oğlu Osman ve 17 Kasım 1941’de hayatını kaybeden er Hasan oğlu Bekir.

Bu kardeşlerimiz o zamanlar adayı yöneten İngiliz milletler cemiyetinin vatandaşları. Osmanlı imparatorluğu için savaşmış olmasalar da burada görev bölgemizde yatan Türk askerleri. Onların hatırasına sahip çıkmak da göreviniz. Konuyu ilettiğim KKTC Cumhurbaşkanı Sayın Ersin Tatar beyefendi de çok duygulandı ve mezarlıktan fotoğraf ve video göndermemi istediler.

Biz de bugün askeri ataşemiz Sayın Yarbay Cem Tekin ile gelip mezarları başında duamızı ettik. Prag’a yolunuz düşerse sizlere de tavsiye ederim.

Aynı mezarlık içinde Rus ordusunun kayıplarının mensuplarının yattığı bölümde de Azeri, Tatar, Kırgız isimleri olan birçok Müslüman askerin yattığını gördük. Onlara da birer Fatiha okuduk. Bulgar askerlerin yattığı bölgede de keza soydaşlarımız yatıyor.

Ayrıca her dinden askerin yattığını bu mezarlığın çok iyi bakıldığını, iyi bir durumda olduğunu, saygı gösterildiğini müşahede ettik.

Kıbrıslı askerlerimizin mezar taşlarında Allah affedicidir ve Allahtan geldik ona döneceğiz gibi Arapça yazılar korunmuş. Hatta bir mezar taşında latin harfleri ile La ilahe illallah, Muhammed en Resulullah yazıyor.

Hakk’a yürümüş, ebediyete intikal etmiş tüm şehit ve ölülerimizi bu vesile ile bir kez daha rahmetle anıyoruz. Mekanları cennet olsun. Bu vesile ile tüm araştırmaları ve bu anlamlı bulguları için Özgür Öztürk kardeşimize bir kez daha teşekkür ediyorum.

Bu haftaki videomuzun da sonuna geldik. Önümüzdeki hafta da sizlere Prag’da sergilenmeye başlayan meşhur Çek ressam Alfons Mucha’nın yaptığı Halide Edip Adıvar tablosundan bahsedeceğim.

Haftaya buluşuncaya dek hepinize keyifli bir hafta diliyoruz. Kalın sağlıcakla.